10. ทุติยเสขสุตฺตวณฺณนา

[90] ทสเม วิยตฺโตติ พฺยตฺโต เฉโกฯ กิํกรณีเยสูติ อิติ กตฺตพฺเพสุฯ เจโตสมถนฺติ สมาธิกมฺมฏฺฐานํฯ อนนุโลมิเกนาติ สาสนสฺส อนนุจฺฉวิเกนฯ อติกาเลนาติ อติปาโตวฯ อติทิวาติ ทิวา วุจฺจติ มชฺฌนฺหิโก, ตํ อติกฺกมิตฺวาฯ อาภิสลฺเลขิกาติ อติวิย กิเลสสลฺเลขิกาฯ เจโตวิวรณสปฺปายาติ จิตฺตวิวรณสงฺขาตานํ สมถวิปสฺสนานํ สปฺปายาฯ อปฺปิจฺฉกถาติ อปฺปิจฺฉา โหถาติ กถนกถาฯ สนฺตุฏฺฐิกถาติ จตูหิ ปจฺจเยหิ สนฺตุฏฺฐา โหถาติ กถนกถาฯ ปวิเวกกถาติ ตีหิ วิเวเกหิ วิวิตฺตา โหถาติ กถนกถาฯ อสํสคฺคกถาติ ปญฺจวิเธน สํสคฺเคน อสํสฏฺฐา โหถาติ กถนกถาฯ วีริยารมฺภกถาติ ทุวิธํ วีริยํ อารภถาติ กถนกถาฯ สีลกถาทีสุ สีลํ อารพฺภ กถา สีลกถาฯ สมาธิํ อารพฺภ, ปญฺญํ อารพฺภ, ปญฺจวิธํ วิมุตฺติํ อารพฺภ, เอกูนวีสติปจฺจเวกฺขณสงฺขาตํ วิมุตฺติญาณทสฺสนํ อารพฺภ กถา วิมุตฺติญาณทสฺสนกถาฯ น นิกามลาภีติอาทีสุ น อิจฺฉิติจฺฉิตลาภี, ทุกฺขลาภี น วิปุลลาภีติ อตฺโถฯ เสสํ อุตฺตานตฺถเมวาติฯ

เถรวคฺโค จตุตฺโถฯ

(10) 5. กกุธวคฺโค

1-2. สมฺปทาสุตฺตทฺวยวณฺณนา

[91-92] ปญฺจมสฺส ปฐเม ปญฺจ สมฺปทา มิสฺสิกา กถิตาฯ ทุติเย ปุริมา จตสฺโส มิสฺสิกา, ปญฺจมี โลกิกาวฯ

3. พฺยากรณสุตฺตวณฺณนา

[93] ตติเย อญฺญาพฺยากรณานีติ อรหตฺตพฺยากรณานิฯ มนฺทตฺตาติ มนฺทภาเวน อญฺญาเณนฯ โมมูหตฺตาติ อติมูฬฺหภาเวนฯ อญฺญํ พฺยากโรตีติ อรหตฺตํ ปตฺโตสฺมีติ กเถติฯ อิจฺฉาปกโตติ อิจฺฉาย อภิภูโตฯ อธิมาเนนาติ อธิคตมาเนนฯ สมฺมเทวาติ เหตุนา นเยน การเณเนวฯ

4-5. ผาสุวิหารสุตฺตาทิวณฺณนา

[94-95] จตุตฺเถ ผาสุวิหาราติ สุขวิหาราฯ ปญฺจเม อกุปฺปนฺติ อรหตฺตํฯ

6. สุตธรสุตฺตวณฺณนา

[96] ฉฏฺเฐ อปฺปฏฺโฐติ อปฺปสมารมฺโภฯ อปฺปกิจฺโจติ อปฺปกรณีโยฯ สุภโรติ สุเขน ภริตพฺโพ สุโปโสฯ สุสนฺโตโสติ ตีหิ สนฺโตเสหิ สุฏฺฐุ สนฺโตโสฯ ชีวิตปริกฺขาเรสูติ ชีวิตสมฺภาเรสุฯ อปฺปาหาโรติ มนฺทาหาโรฯ อโนทริกตฺตนฺติ น โอทริกภาวํ อมหคฺฆสภาวํ อนุยุตฺโตฯ อปฺปมิทฺโธติ น พหุนิทฺโทฯ สตฺตมฏฺฐมานิ อุตฺตานตฺถานิฯ

9. สีหสุตฺตวณฺณนา

[99] นวเม สกฺกจฺจญฺเญว เทติ โน อสกฺกจฺจนฺติ อนวญฺญาย อวิรชฺฌิตฺวาว เทติ, โน อวญฺญาย วิรชฺฌิตฺวาฯ มา เม โยคฺคปโถ นสฺสาติ มยา กตโยคฺคปโถ มยฺหํ มา นสฺสตุ, ‘‘เอโก สีโห อุฏฺฐาย พิฬารํ ปหรนฺโต วิรชฺฌิตฺวา ปหรี’’ติ เอวํ วตฺตาโร มา โหนฺตูติ อตฺโถฯ อนฺนภารเนสาทานนฺติ เอตฺถ อนฺนํ วุจฺจติ ยวภตฺตํ, ตํ ภาโร เอเตสนฺติ อนฺนภาราฯ ยาจกานํ เอตํ นามํฯ เนสาทา วุจฺจนฺติ สากุณิกาฯ อิติ สพฺพปจฺฉิมาย โกฏิยา เอเตสํ ยาจกเนสาทานมฺปิ สกฺกจฺจเมว เทเสติฯ

10. กกุธเถรสุตฺตวณฺณนา

[100] ทสเม อตฺตภาวปฏิลาโภติ สรีรปฏิลาโภฯ ทฺเว วา ตีณิ วา มาคธกานิ คามกฺเขตฺตานีติ เอตฺถ มาคธิกํ คามกฺเขตฺตํ อตฺถิ ขุทฺทกํ, อตฺถิ มชฺฌิมํ, อตฺถิ มหนฺตํฯ ขุทฺทกํ คามกฺเขตฺตํ อิโต จตฺตาลีสํ อุสภานิ, อิโต จตฺตาลีสนฺติ คาวุตํ โหติ, มชฺฌิมํ อิโต คาวุตํ, อิโต คาวุตนฺติ อฑฺฒโยชนํ โหติ, มหนฺตํ อิโต ทิยฑฺฒคาวุตํ, อิโต ทิยฑฺฒคาวุตนฺติ ติคาวุตํ โหติฯ เตสุ ขุทฺทเกน คามกฺเขตฺเตน ตีณิ, ขุทฺทเกน จ มชฺฌิเมน จ ทฺเว คามกฺเขตฺตานิ ตสฺส อตฺตภาโวฯ ติคาวุตญฺหิสฺส สรีรํฯ ปริหริสฺสามีติ ปฏิชคฺคิสฺสามิ โคปยิสฺสามิฯ รกฺขสฺเสตนฺติ รกฺขสฺสุ เอตํฯ โมฆปุริโสติ ตุจฺฉปุริโสฯ นาสฺสสฺสาติ น เอตสฺส ภเวยฺยฯ สมุทาจเรยฺยามาติ กเถยฺยามฯ สมฺมนฺนตีติ สมฺมานํ กโรติฯ ยํ ตุโม กริสฺสติ ตุโมว เตน ปญฺญายิสฺสตีติ ยํ เอส กริสฺสติ, เอโสว เตน กมฺเมน ปากโฏ ภวิสฺสติฯ เสสํ สพฺพตฺถ อุตฺตานตฺถเมวาติฯ

กกุธวคฺโค ปญฺจโมฯ

ทุติยปณฺณาสกํ นิฏฺฐิตํฯ

3. ตติยปณฺณาสกํ

(11) 1. ผาสุวิหารวคฺโค

1. สารชฺชสุตฺตวณฺณนา

[101] ตติยสฺส ปฐเม เวสารชฺชกรณาติ วิสารทภาวาวหาฯ สารชฺชํ โหตีติ โทมนสฺสํ โหติฯ

2. อุสฺสงฺกิตสุตฺตวณฺณนา

[102] ทุติเย อุสฺสงฺกิตปริสงฺกิโตติ อุสฺสงฺกิโต จ ปริสงฺกิโต จฯ อปิ อกุปฺปธมฺโมปีติ อปิ อกุปฺปธมฺโม ขีณาสโว สมาโนปิ ปเรหิ ปาปภิกฺขูหิ อุสฺสงฺกิตปริสงฺกิโต โหตีติ อตฺโถฯ เวสิยาโคจโรติอาทีสุ เวสิยา วุจฺจนฺติ รูปูปชีวินิโย, ตา โคจโร อสฺสาติ เวสิยาโคจโร, ตาสํ เคหํ อภิณฺหคมโนติ อตฺโถฯ เสสปเทสุปิ เอเสว นโยฯ ตตฺถ ปน วิธวาติ มตปติกาฯ ถุลฺลกุมาริกาติ มหลฺลิกกุมาริกาโยฯ

3. มหาโจรสุตฺตวณฺณนา

[103] ตติเย อิโต โภเคน ปฏิสนฺถริสฺสามีติ อิโต มม สาปเตยฺยโต โภคํ คเหตฺวา เตน ปฏิสนฺถารํ กริสฺสามิ, ตสฺส จ มม จ อนฺตรํ ปิทหิสฺสามีติ อตฺโถฯ คหณานีติ ปรสนฺตกานํ ภณฺฑานํ คหณานิฯ คุยฺหมนฺตาติ คุหิตพฺพมนฺตาฯ อนฺตคฺคาหิกายาติ สสฺสตํ วา อุจฺเฉทํ วา คเหตฺวา ฐิตายฯ เสสเมตฺถ อุตฺตานตฺถเมวฯ จตุตฺเถ สพฺพํ เหฏฺฐา วุตฺตนยเมวฯ

5. ผาสุวิหารสุตฺตวณฺณนา

[105] ปญฺจเม เมตฺตํ กายกมฺมนฺติ เมตฺตจิตฺเตน ปวตฺติตํ กายกมฺมํฯ อาวิ เจว รโห จาติ สมฺมุเข เจว ปรมฺมุเข จฯ อิตเรสุปิ เอเสว นโยฯ ยานิ ตานิ สีลานีติอาทิ จตุปาริสุทฺธิสีลวเสน วุตฺตํฯ สมาธิสํวตฺตนิกานีติ มคฺคสมาธิผลสมาธินิพฺพตฺตกานิฯ สีลสามญฺญคโตติ สมานสีลตํ คโต, เอกสทิสสีโล หุตฺวาติ อตฺโถฯ ตกฺกรสฺสาติ โย นํ กโรติ, ตสฺสฯ อิติ อิมสฺมิํ สุตฺเต สีลํ มิสฺสกํ กถิตํ, ทิฏฺฐิ วิปสฺสนาสมฺมาทิฏฺฐีติฯ

6. อานนฺทสุตฺตวณฺณนา

[106] ฉฏฺเฐ โน จ ปรํ อธิสีเล สมฺปวตฺตา โหตีติ ปรํ สีลภาเวน น ครหติ น อุปวทติฯ อตฺตานุเปกฺขีติ อตฺตโนว กตากตํ ชานนวเสน อตฺตานํ อนุเปกฺขิตาฯ โน ปรานุเปกฺขีติ ปรสฺส กตากเตสุ อพฺยาวโฏฯ อปญฺญาโตติ อปากโฏ อปฺปปุญฺโญฯ อปญฺญาตเกนาติ อปญฺญาตภาเวน อปากฏตาย มนฺทปุญฺญตายฯ โน ปริตสฺสตีติ ปริตาสํ นาปชฺชติฯ อิติ อิมสฺมิํ สุตฺเต ขีณาสโวว กถิโตฯ

7-8. สีลสุตฺตาทิวณฺณนา

[107-108] สตฺตเม สีลสมาธิปญฺญา มิสฺสิกา กถิตา, วิมุตฺติ อรหตฺตผลํ , วิมุตฺติญาณทสฺสนํ ปจฺจเวกฺขณญาณํ โลกิยเมวฯ อฏฺฐเมปิ เอเสว นโยฯ ปจฺจเวกฺขณญาณํ ปเนตฺถ อเสขสฺส ปวตฺตตฺตา อเสขนฺติ วุตฺตํฯ

9-10. จาตุทฺทิสสุตฺตาทิวณฺณนา

[109-110] นวเม จาตุทฺทิโสติ จตูสุ ทิสาสุ อปฺปฏิหตจาโรฯ อิมสฺมิมฺปิ สุตฺเต ขีณาสโวว กถิโตฯ ทสเม อลนฺติ ยุตฺโตฯ อิธาปิ ขีณาสโวว กถิโตฯ

ผาสุวิหารวคฺโค ปฐโมฯ

(12) 2. อนฺธกวินฺทวคฺโค

1. กุลูปกสุตฺตวณฺณนา

[111] ทุติยสฺส ปฐเม อสนฺถววิสฺสาสีติ อตฺตนา สทฺธิํ สนฺถวํ อกโรนฺเตสุ วิสฺสาสํ อนาปชฺชนฺเตสุเยว วิสฺสาสํ กโรติฯ อนิสฺสรวิกปฺปีติ อนิสฺสโรว สมาโน ‘‘อิมํ เทถ, อิมํ คณฺหถา’’ติ อิสฺสโร วิย วิกปฺเปติฯ วิสฺสฏฺฐุปเสวีติ วิสฺสฏฺฐานิ ภินฺนกุลานิ ฆฏนตฺถาย อุปเสวติฯ อุปกณฺณกชปฺปีติ กณฺณมูเล มนฺตํ คณฺหาติฯ สุกฺกปกฺโข วุตฺตวิปริยาเยน เวทิตพฺโพฯ

2. ปจฺฉาสมณสุตฺตวณฺณนา

[112] ทุติเย ปตฺตปริยาปนฺนํ น คณฺหาตีติ อุปชฺฌาเย นิวตฺติตฺวา ฐิเต อตฺตโน ตุจฺฉปตฺตํ ทตฺวา ตสฺส ปตฺตํ น คณฺหาติ, ตโต วา ทียมานํ น คณฺหาติฯ น นิวาเรตีติ อิทํ วจนํ อาปตฺติวีติกฺกมวจนํ นามาติ น ชานาติฯ ญตฺวา วาปิ, ‘‘ภนฺเต, เอวรูปํ นาม วตฺตุํ น วฏฺฏตี’’ติ น นิวาเรติฯ กถํ โอปาเตตีติ ตสฺส กถํ ภินฺทิตฺวา อตฺตโน กถํ ปเวเสติฯ ชโฬติ ชโฑฯ เอฬมูโคติ ปคฺฆริตเขฬมุโขฯ ตติยํ อุตฺตานเมวฯ

4. อนฺธกวินฺทสุตฺตวณฺณนา

[114] จตุตฺเถ สีลวา โหถาติ สีลวนฺตา โหถฯ อารกฺขสติโนติ ทฺวารรกฺขิกาย สติยา สมนฺนาคตาฯ นิปกฺกสติโนติ ทฺวารรกฺขนเกเนว ญาเณน สมนฺนาคตสฺสติโนฯ สตารกฺเขน เจตสา สมนฺนาคตาติ สตารกฺเขน จิตฺเตน สมนฺนาคตาฯ อปฺปภสฺสาติ อปฺปกถาฯ สมฺมาทิฏฺฐิกาติ กมฺมสฺสกตชฺฌาน-วิปสฺสนามคฺค-ผลวเสน ปญฺจวิธาย สมฺมาทิฏฺฐิยา สมนฺนาคตาฯ อปิจ ปจฺจเวกฺขณญาณมฺปิ สมฺมาทิฏฺฐิเยวาติ เวทิตพฺพาฯ

5. มจฺฉรินีสุตฺตวณฺณนา

[115] ปญฺจเม อาวาสมจฺฉรินีติ อาวาสํ มจฺฉรายติ, ตตฺถ อญฺเญสํ วาสํ น สหติฯ กุลมจฺฉรินีติ อุปฏฺฐากกุลํ มจฺฉรายติ, อญฺเญสํ ตตฺถ อุปสงฺกมนํ น สหติฯ ลาภมจฺฉรินีติ ลาภํ มจฺฉรายติ, อญฺเญสํ ตํ อุปฺปชฺชนฺตํ น สหติฯ วณฺณมจฺฉรินีติ คุณํ มจฺฉรายติ, อญฺเญสํ คุณกถํ น สหติฯ ธมฺมมจฺฉรินีติ ปริยตฺติธมฺมํ มจฺฉรายติ, อญฺเญสํ ทาตุํ น อิจฺฉติฯ

6-7. วณฺณนาสุตฺตาทิวณฺณนา

[116-117] ฉฏฺเฐ สทฺธาเทยฺยํ วินิปาเตตีติ ปเรหิ สทฺธาย ทินฺนปิณฺฑปาตโต อคฺคํ อคฺคเหตฺวา ปรสฺส เทติฯ สตฺตเม อิสฺสุกินีติ อิสฺสาย สมนฺนาคตาฯ เสสํ สพฺพตฺถ อุตฺตานเมวาติฯ

อนฺธกวินฺทวคฺโค ทุติโยฯ

(13) 3. คิลานวคฺโค

4. ทุติยอุปฏฺฐากสุตฺตวณฺณนา

[124] ตติยสฺส จตุตฺเถ นปฺปฏิพโลติ กายพเลน จ ญาณพเลน จ อสมนฺนาคโตฯ อามิสนฺตโรติ อามิสเหตุโก จีวราทีนิ ปจฺจาสีสมาโนฯ

5-6. อนายุสฺสาสุตฺตทฺวยวณฺณนา

[125-126] ปญฺจเม อนายุสฺสาติ อายุปจฺเฉทนา, น อายุวฑฺฒนาฯ ฉฏฺเฐปิ เอเสว นโยฯ

7. วปกาสสุตฺตวณฺณนา

[127] สตฺตเม นาลํ สงฺฆมฺหา วปกาสิตุนฺติ สงฺฆโต นิกฺขมิตฺวา เอกโก วสิตุํ น ยุตฺโตฯ กามญฺเจส สงฺฆมชฺเฌปิ วสิตุํ อยุตฺโตว อสงฺฆโสภนตาย, โอวาทานุสาสนิปฺปฏิพทฺธตฺตา ปน นิปฺปริยาเยเนว สงฺฆมฺหา วปกาสิตุํ น ยุตฺโตฯ อลํ สงฺฆมฺหา วปกาสิตุนฺติ จาตุทฺทิสตฺตา สงฺฆมฺหา นิกฺขมฺม เอกโก วสิตุํ ยุตฺโต, สงฺฆโสภนตาย ปน สงฺเฆปิ วสิตุํ ยุตฺโตเยวฯ อฏฺฐมํ อุตฺตานตฺถเมวฯ

9. ปริกุปฺปสุตฺตวณฺณนา

[129] นวเม อาปายิกาติ อปายคามิโนฯ เนรยิกาติ นิรยคามิโนฯ ปริกุปฺปาติ ปริกุปฺปนสภาวา ปุราณวณสทิสาฯ อเตกิจฺฉาติ อกตฺตพฺพปริกมฺมาฯ ทสมํ อุตฺตานตฺถเมวาติฯ

คิลานวคฺโค ตติโยฯ